تحلیل گیاه‌مردمان نخستین (جم، کیومرث و فریدون) در اساطیر هندوایرانی با محوریت زندگانی کیومرث

author

  • ابراهیم واشقانی‌فراهانی دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
Abstract:

مرور اساطیر هندوایرانی گویای آن است که این مردمان به‌طور اعم و ایرانیان به‌طور اخص، از عصر پیشامهاجرت، پیوندی نزدیک با گیاه داشتند. یک سبب مهم کوچ بزرگ آریاییان، پیوندشان با گیاه و موانع رشد وسیع گیاه در سرما و تاریکی مساکن اولیه‌شان بوده‌است. یکی از جالب‌ترین نمودهای پیوند دیرین هندوایرانیان با گیاه، حضور وسیع گیاه‌مردمان نخستین در اساطیر این قوم است. مقولۀ «گیاه‌مردم» که نظریۀ پیشنهادی این مقاله است، ترسیم‌کنندۀ یکی‌انگاری انسان نخستین و گیاه در نگاه هندوایرانیان باستان است. این مقوله از یک سو گویای پیوند عمیق و وسیع این مردم با پدیدۀ گیاه و کشاورزی است و از سوی دیگر، گویای پیوند ناگسستنی بسیاری از طلوع‌ها و غروب‌های پادشاهی با آیین‌های باروری زمین است. در این مقاله با بررسی نمونه‌های انسان نخستین در اساطیر هندوایرانی ازقبیل فریدون و جم و به‌ویژه کیومرث به روش تحلیلی، به جستجوی گیاه‌مردمان نخستین در اساطیر هندوایرانی و تدوین و پیشنهاد چرخه‌ای تازه برای تحلیل روایت‌های اساطیری بپردازیم، به‌نام «چرخۀ زندگانی گیاه‌مردمان». از دیگر یافته‌ها و نتایج مقالۀ حاضر آن است که ترجمۀ گیّه‌مرتن (کیومرث) به «زندۀ میرا» که ترجمۀ رایج و پذیرفته‌شدۀ این نام است، ترجمه‌ای دقیق نیست و این نام می‌تواند معادل «گیاه‌مردم» (مردِ گیاهی) باشد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی علّت تحولات نخستین انسان از یمه تا کیومرث، در اسطوره‌های زردشتی

اسطوره‌های زردشتی مثل تمام اسطوره‌ها از دوره‌ای به دورۀ دیگر دستخوش تغییر و تحولاتیشده‏اند. این تغییرات به دلایل متعددیصورت گرفته است؛ ازجمله تغییر ساختار اجتماعی، شیوه‏های تولیدی و نوع ادارۀ حکومت. این عوامل در ارتباطی دوسویه با باورهای دینی قرار دارند؛ یعنی هم از آنها تأثیر گرفته‌اند و هم بر آنها تأثیرگذاشته‏اند. اسطورۀ نخستین انسان نیزکه بخشی از اسطورۀ آفرینش است، تغییر یافته است. پس از سکون...

full text

ریشه‌شناسی و نمادپردازی شخصیّت کیومرث و هوشنگ در شاهنامه

شاهنامۀ فردوسی سند هویّت ملی و دینی ماست و تحلیل ابعاد ساختاری و محتوایی، به‌ویژه بررسی‌های تطبیقی آن با متون اساطیری و دینی دیگر به منظور شناخت هرچه بیشتر رمز و رازها و دستیابی به آموزه‌ها و پیام‌های اخلاقی و معنوی این اثر شگرف در هر عصری و برای هر نسلی ضرورت دارد. در این جستار، با تجزیه و تحلیل ابیات شاهنامه و با بهره جستن از منابع معتبرشاهنامه­شناسی، اسطوره­شناسی و تاریخی، ابتدا به بررسی و تح...

full text

گیاه هوم و نقش آن در آیین‌ها و اساطیر هندوایرانی

هوم، گیاهی است که از آن عصاره‌ای گرفته می‌شود و بیش‌ترین کاربرد آن در آیین‌های دینی است. گیاه مذکور در هند سومه نامیده می‌شود و در ایران باستان نیز هئومه نام داشته است؛ به جهت شباهت در نام و کاربردهای این گیاهان، می‌توان به ریشة قدیمی‌تر آن، یعنی زمان هندوایرانی پی برد. به جهت اهمیت و رازآمیز بودن گیاه و خواص مختلفی که داشته است از جمله سکرآوری و نیروبخشی، با گذشت زمان، ویژگی‌های خاصی به این گی...

full text

شگرد واژه‌سازی در «دو کلمه حرف حساب» کیومرث صابری

طنزنویسان صاحب سبک برای ایجاد طنز و روحیۀ تفکر انتقادی در بین مخاطبان خوش­فکر و خوانندگان حرفه­ای متون ادبی، از شگردها و امکانات خاصی، خلاقانه بهره­می­برند. یکی از امکانات طنزساز که از شاخصه­های سبک کیومرث صابری نیز محسوب­می­شود، واژه­سازی و ترکیب­سازی است. در این مقاله ابعاد مختلف این کاربرد را در «دو کلمه حرف حساب»های صابری بررسی­کردیم. واژه­ها و ترکیبات ابداعی صابری را از دو نظر ساخت و معنا ...

full text

تأملی در داستان کیومرث (خشم، جنگ و یا چشمِ کیهان‌خدیو؟)

تصحیح انتقادی متنی چون شاهنامة فردوسی تنها با تسلط بر زبان و دیدگاههای عصر فردوسی امکان‌پذیر نیست. شاهنامه در رابطه‌ای بینامتنی با اساطیر و روایتهای متون اوستایی و پهلوی است، از سوی دیگر شاهنامه متنی است به جهات گوناگون و بر اثر عوامل متعدد، آسان‌نما و از آن جهت که در درازای زمان به اشکال گوناگون، از جمله از زبان نقالان همواره شنیده شده و به حافظه جمعی مردم پیوسته است...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 37

pages  213- 234

publication date 2019-09-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023